Beste Max,
Het had gekund. Uw boek had een
thriller kunnen zijn. Uw boek had een
spionageroman kunnen zijn. Dat alles had
uw boek kunnen zijn. Maar dat is het
niet. Dat merkte ik al snel. Terecht zal u opwerpen dat ik dat reeds bij
aanvang kon weten. Op de voorflap van uw
boek staat in grote letters geschreven dat het boek handelt over opmerkelijke
reddingsoperaties in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog. Op de achterflap staat dan weer dat uw boek
een nieuw hoofdstuk toevoegt aan de geschiedenis van de Holocaust. De Tweede Wereldoorlog is echt. Dat kan niemand ontkennen. De Holocaust is echt. Ook dat kan niemand ontkennen. Ik had het dus kunnen weten. U hebt gelijk. Maar als lezer van het boek merk ik het ook
meteen. De hoofdpersonages uit uw boek
zijn historische reële figuren. Adolf
Hitler. Heinrich Himmler. Winston Churchill. Franklin Delano Roosevelt. Jozef Stalin.
Vele ministers uit nationale regeringen.
Vele ambtenaren uit nationale administraties. Heel uitgebreid schetst u de context waarin
deze figuren handelen. Op een even
uitgebreide wijze schetst u hun beweegredenen tot handelen. Hun motivatie tot het nemen van die
welbepaalde beslissingen. Die overload
aan cijfers en gegevens zou voor een thriller hinderlijk kunnen zijn. Niet zo voor een historisch werk. Geschiedenis heeft nood aan
accuraatheid. Aan nauwkeurigheid. Die nauwkeurigheid kan enkel verworven worden
door uitgebreide studie. Dat hebt u
gedaan. Dat mag ik ervaren bij het lezen
van uw boek. Voilà, de inleiding van
mijn brief aan u is geschreven. De kogel
is door de kerk, zoals zij zeggen. Ik
kan verder.
De Holocaust. Dat is niet het
eigenlijke onderwerp van het boek. Het
eigenlijke onderwerp van uw boek is die ene vrouw. Het eigenlijke onderwerp is de Zwitserse
Recha Sternbuch. Om haar handelen te
kunnen begrijpen is enige kennis nodig omtrent de Holocaust. Die nodige kennis levert u. U schetst hoe de nazileiders in hun houding
tegenover het Joodse vraagstuk evolueren van emigratie naar de uiteindelijke
Endlösung. Die evolutie dwingt Recha
Sternbuch tot het bijsturen van haar handelen.
Van haar organisatie. Die
organisatie wordt almaar groter. De
vertakkingen van het ondergrondse netwerk lopen naar het Vaticaan. Naar de ambassades. Naar de verschillende afdelingen van het
Jewish World Congress. Naar ministeries
en administraties van vele, nationale regeringen. Al die vertakkingen zullen haar uiteindelijk
tot bij Heinrich Himmler brengen. Met
hem zal haar organisatie onderhandelingen voeren. Onderhandelingen over het redden van
mensenlevens. Over het stopzetten van de
transporten. Over het beëindigen van de
Holocaust. Via allerlei
contactpersonen. Over die bijzondere
onderhandelingen gaat uw boek. Dat
voordien onbekende verhaal brengt u onder de aandacht. U bouwt dat verhaal stap voor stap op. Elke stap wordt gekaderd. Uitgebreid belicht en verklaard.
Het uitbouwen van dat grote netwerk is nodig om datgene te doen wat
Recha Sternbuch tot de reden van haar bestaan heeft gemaakt. Zij wenst mensenlevens te redden. Niks meer.
Niks minder. Dat wordt haar
kerntaak. In de wereld waarin zij leeft
beseft zij dat geen oplossing mag verwacht worden van regeringen. Landen blijven passief. Zijn nauwelijks te vermurwen tot actie. Terwijl de kennis over de vernietigingskampen
meer en meer wordt gedeeld, blijven nationale regeringen passief achterover
leunen. Zij munten niet uit in
daadkracht. U schetst de redenen voor
deze oorverdovende stilte. Herhaaldelijk
geeft u aan dat de geallieerde bondgenoten voorrang wensen te geven aan de oorlogsinspanningen. Enkel door de oorlog te winnen, kan een einde
gesteld worden aan het bestaan en functioneren van de vernietigingskampen. Mogelijke alternatieven zoals het bombarderen
van de spoorlijnen naar die kampen worden niet weerhouden. Worden afgewezen. Om toch maar niet de indruk te wekken dat de
oorlog wordt verengd tot een joodse oorlog.
Die houding wordt ook weerspiegeld in de media. Kranten schrijven nauwelijks over de getto’s
en de vernietigingskampen. Over het
moorden op industriële schaal. Vele
media zijn in handen van joodse uitgevers.
Zij wensen het verwijt van navelstaarderij te vermijden. Zij wensen het verwijt te preken voor eigen
kerk te vermijden. Het valt op hoe een
sluimerend antisemitisme bij bevolking en regeringen uitloopt op een
stilzwijgen. Een stilzwijgen dat
uitmondt in een passief wegkijken. Die
politieke passiviteit wordt de drijfveer voor Recha Sternbuch. Zij staat rechtop en handelt. Doet datgene wat moet gedaan worden. Doet datgene wat juist is. Wat rechtvaardig is.
Uw boek is om meerdere redenen interessant. Uw boek kan om meerdere redenen gelezen
worden. Ik merk gelijkenissen op tussen
die voorbije oorlogsjaren en de huidige tijden.
Het verleden weerklinkt in het heden.
Vaak wordt gesteld dat de geschiedenis zich herhaalt. Even zo vaak wordt dat door knappe koppen
tegengesproken. Waar de waarheid ligt,
weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat ik
vandaag echo’s van het verleden hoor.
Echo's van gesloten grenzen. Echo's van mensensmokkelaars. Echo's van politieke vluchtelingen en het verengen van dat statuut. Echo's van terugsturen van vluchtelingen. Die echo’s hoor ik als ik het politieke debat volg inzake de
vluchtelingenproblematiek. De echo’s
hoor ik als ik de houding analyseer van de Europese landen tegenover
vluchtelingen. Ik zie verontrustende
parallellen met de houding van Zwitserland en Oostenrijk in de Tweede
Wereldoorlog. Dat alles verontrust
mij. Omdat ik meen dat de wereld opnieuw
een kapitale fout maakt. Omdat ik meen
dat de wereld opnieuw wegloopt van haar verantwoordelijkheid. Mijn moeder zei vroeger tegen mij dat fouten
mochten gemaakt worden maar dat uit die fouten lessen moesten getrokken
worden. Uw boek legt de vinger op die
gemaakte fouten. De hedendaagse
wereldpolitiek toont dat hieruit geen lessen werden getrokken. In uw boek beleef ik het verleden. In uw boek ontmoet ik het heden.
Uit uw boek kunnen niet enkel politieke lessen worden getrokken. Uit uw boek kunnen evenzo persoonlijke lessen
getrokken worden. Uit het levenswerk van
Recha Sternbuch mogen wij afleiden dat elk individu in het huidige debat weerwerk
kan bieden. Dat wij niet afwachtend
moeten kijken naar onze overheid. Elk
individu dient rechtop te staan. Dient
luidop te spreken. Dient zijn overheid
aan te manen datgene te doen wat de humaniteit van ons verwacht. Van de overheid verwacht. De zwijgende meerderheid dient eindelijk het
woord te nemen om zo het gedeelde standpunt van een joelende en wauwelende
minderheid te counteren. Iedereen dient
te beseffen dat hij het verschil kan maken.
Wij kunnen niet langer wegkijken.
Wij moeten handelen.
Zoals ik al zei, uw boek is geen thriller. Is geen spionageroman. Wat het heel waarschijnlijk wel kan zijn, is
het scenario voor een nog te realiseren film.
Oskar Schindler had Steven Spielberg.
Ik kan enkel maar hopen dat een regisseur zich geroepen voelt het
verhaal van Recha Sternbuch te vertalen naar het witte doek. Omdat zij dat verdient. Ik kan mij troosten met de gedachte dat uw
boek deze vrouw uit de schaduw haalde. U
plaatste haar in het licht. Ik weet,
Recha Sternbuch handelde niet omwille van te verwerven roem en faam. Zij had eerbare motieven. Toch doet uw boek wat nodig is. Het toont dat één enkel individu een impact
kan hebben. Dat Recha Sternbuch daarmee
in de schijnwerpers treedt, is een dankbaar neveneffect.
Beste Max, ik dank u mij te laten kennismaken met een wonderlijke
vrouw. Met een heldhaftige vrouw. Ik dank u voor uw boek. Een interessant boek. Een boeiend boek. Een boek, dat tot nadenken dwingt. Beste Max, ik dank u voor het bewijs van uw
vakmanschap. Want historie vraagt dat. U levert dat.
Met vriendelijke groeten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten