Uitgelezen: Achter het verdwijnpunt, op zoek naar een verloren Velazquez. Brief aan Laura Cumming.

Beste Laura,

 

Ik ben niet echt vertrouwd met schilderkunst.  Nog maar net de brief begonnen en al meteen een bekentenis.  Het kan tellen als opener.  Maar eerlijkheid duurt het langst.  Nog steeds geloof ik in die dooddoener.  Simpele waarheden kunnen soms een mooie leidraad zijn in het leven.  Nu zou u vanuit die bekentenis kunnen denken dat ik nog nooit had gehoord van Velázquez.  Dat zou van uwentwege een verkeerde veronderstelling zijn.  Ik had de naam al gehoord.  De naam deed bij mij een belletje rinkelen.  Indien u mij evenwel zou vragen enige duiding te geven omtrent de man, zou het oorverdovend stil zijn.  Ik zou u niks kunnen vertellen over het leven van de man.  Net zoals ik u niks zou kunnen vertellen over het levenswerk van de man.  Zijn schilderijen zijn mij onbekend.

 

Die onwetendheid zou mij ver weg kunnen houden van uw boek.  Dat deed het niet.  Integendeel, het dreef mij juist naar uw boek.  Omdat ik de neiging niet kan onderdrukken die verfoeilijke gaten in mijn kennis te dichten.  Ook hierin wil ik eerlijk zijn, die gaten zijn talrijk.  Maar ik werk er aan.  Continu.  Ononderbroken.  Uw boek is een stap in dat proces.

 

Uw boek leest vlot.  Ondanks de inhoud.  Want die is vaak zwaar.  In de beschrijvingen van de vele schilderijen moet ik heel regelmatig lossen.  Ik kan ze niet voor de geest halen.  Die gaten, u begrijpt het wel.  In uw boek doet u pogingen om die mogelijke onwetendheid bij de lezer weg te nemen door het publiceren van foto’s.  Dat helpt.  Toch voor die werken, die ook fotomatig worden belicht.  Voor de andere tastte ik in het donker.  Tot ik die ene hulplijn vond.  Mijn broer.  Hij kon mij helpen.  Hij heeft een uitgebreide bibliotheek.  Voornamelijk kunstboeken.  Hem durf ik een kenner te noemen.  Hij bezorgde mij een overzichtscatalogus.  In die catalogus vond ik alle schilderijen.  Rijkelijk geïllustreerd.  Vanaf dat moment was ik beter bewapend.

 

Uw boek was een plezier.  Een mooi boek, gekoppeld aan dat heerlijke gevoel iets nieuws te ontdekken, is meer dan enkel maar een verademing.  Het is meer.  Veel meer.  U bracht mij naar een tijd, dat ooit lang geleden realiteit was.  U liet mij in die voorbije werkelijkheid wandelen.  Samen met u ging ik langs bij het Spaanse hof.  Te gast bij koning Filips IV.  Met u wandelde ik doorheen het Victoriaanse Engeland.  U toonde mij een Engeland, waarin standen en klassen het sociale leven strikt reguleerden.  Aan uw hand ging ik naar veilingen.  De voorlopers van de vele musea en kunstgalerijen.  Op die kunstveilingen kreeg het geïnteresseerde publiek vaak de enige mogelijkheid kunstwerken te aanschouwen.  U nam mij mee naar het atelier van Velázquez.  Ik keek toe terwijl hij schilderde.  U fluisterde mij weetjes in het oor.  Weetjes over de schilder.  Zodat ik hem beter zou begrijpen.  Zodat ik met een juiste en/of betere kennis naar zijn werken zou kijken.  

 

U opende niet enkel de deuren naar een mij voorheen onbekende wereld.  U deed meer.  U gaf mij uw visie over de hedendaagse en toenmalige kunstkritiek.  In die visie klonk uw voorbehoud door.  U liet twijfel zien.  U vertelde over het vele giswerk.  Toen en vandaag.  U deed mij uw goesting voelen.  Uw goesting, dat u naar musea drijft.  Om daar in uitgesteld relais grootmeesters te ontmoeten.  U beschrijft uw verwondering om dat meesterschap.  Uw verbazing om wat enkele penseelstreken kunnen losmaken aan emoties bij de toeschouwer.  In die mate zelfs dat ik onmiddellijk wou vertrekken.  Naar Wenen.  Naar Madrid.  Naar New York.  Want daar zou ik hem treffen.  De meester.  De grootste.  Ik wou het boek aan de kant schuiven.  Want in dat boek las ik een directe oproep.

 

Uw boek is om nog een andere reden een absolute aanrader.  Doorheen uw boek verweeft u het verhaal van jongeman en boekhandelaar Snare.  Hij koopt een schilderij, waarvan hij vermoedt dat het een verloren werk is van Velázquez.  Zijn vermoeden wordt een zekerheid.  Zijn zekerheid wordt een obsessie.  De boekhandelaar gaat ten onder aan zijn obsessie.  Dat is vaak zo met obsessies.  In zijn val neemt hij zijn hele familie mee.  Blind geworden door zijn vermeende grote gelijk.  U gaat op onderzoek uit.  U tracht de redenen voor die vastberadenheid van een jongeman te begrijpen.  Uw zoektocht leest als een detectiveroman.  Als een ware Hercule Poirot tracht u de beweegredenen van de verschillende betrokkenen te achterhalen.  U reconstrueert het verleden.  Geeft ons inzicht.  Om dan tot een eindconclusie te komen.  Een conclusie, die ons het hele boek heeft voortgedreven.  Want ook wij willen begrijpen.  Ook wij willen weten.

 

Velázquez kende ik niet.  Dat is vandaag anders.  In die mate zelfs dat ik nu vlot de titel van uw boek zou kunnen verklaren.  Want daarin schuilt het wezenskenmerk van zijn werk.  Het wezenskenmerk, dat mij zo doet popelen om live één van zijn werken te zien.  Om daar te kunnen verifiëren wat ik zonet gelezen heb.  Uw prachtige boek is dus geen eindpunt.  Het is slechts een vertrekpunt.  Een uitnodiging tot verdere verdieping.

 

Voor die uitnodiging wil ik u van ganser harte danken.  Voor die openbaring kan ik enkel maar blij zijn.

 

Met vriendelijke groeten.