Een marathonvoorstelling, dat was het.
Ik kan mij niet meer herinneren een voorstelling van meer dan drie uur
meegemaakt te hebben. Daarvoor moet ik
al een hele tijd teruggaan. Daarvoor
moet ik diep graven in mijn geheugen. Ik
meen terug te moeten gaan naar ‘Zomergasten’ van De Tijd. Dat was in 2009. In deze dagen is een speelduur van anderhalf
uur de standaard geworden. Woensdagavond
was het eventjes anders.
Meer dan drie uur? Ik zie en hoor u de wenkbrauwen fronsen. Maar ik kan u geruststellen. Wat op de planken gepresteerd werd, was van
een buitengewoon en bijzonder niveau.
Alle acteurs en actrices speelden op een exceptioneel en hoogstaand
niveau. Zonder enige uitzondering. Geen enkele mindere prestatie. Het gehele gezelschap slaagde met grootste
onderscheiding. Iedereen speelde zijn
rol. Meer nog, iedereen was zijn rol.
Maar het zijn niet enkel de acteerprestaties, die de uitvoering tot
een heerlijke maar confronterende voorstelling maakten. Het confronterende zat hem voornamelijk in de
thematiek. Braakland/Zhebilding, in
samenwerking met ’t Arsenaal, voerde het publiek terug naar het
oorlogstribunaal van Neurenberg. De
hoofdrolspelers in dat proces schotelden het publiek een hele reeks vragen
voor. Vragen, waarop niet noodzakelijk
een antwoord werd gegeven. Vragen,
waarop het publiek nog lang zal nakauwen.
Inderdaad, deze voorstelling was niet vrijblijvend. Zelfs na het einde blijft de voorstelling
ronddolen in het hoofd.
Winnen of verliezen, een wereld van verschil. Het kamp waartoe men behoort, bepaalt in
grote mate de interpretatie.
Bombardementen van bezette steden worden door de bewoners als een stap
dichter bij de bevrijding ervaren.
Bombardementen van Duitse steden wordt door de bevolking gezien als een
stap dichter bij de nederlaag. Eénzelfde
actie, twee interpretaties. Maar het
gaat verder. De winnaar wentelt zich aan
het einde van de oorlog in weelde en luxe.
Nog ongeschonden en rechtopstaande woningen worden door de winnaar
opgeëist. Zij feesten en drinken. Een onbezorgd leven, zo lijkt het wel. De verliezers daarentegen zwerven door
donkere straten. Al te druk bezig met
simpel overleven. Nergens een
lichtpuntje.
De winnaar bepaalt de spelregels.
De winnaar bepaalt de wijze waarop zal teruggeblikt worden. De verliezer wordt voor de rechtbank
gebracht. Schuldigen moeten aangewezen
worden. Maar dat aanwijzen is
eenrichtingsverkeer. Het beschuldigende
vingertje wijst enkel naar de verliezende partij. Enkel de misdaden van de verliezer worden in
rekening gebracht. Eigen wandaden worden
met de mantel der liefde toegedekt want noodzakelijk in het bereiken van de
overwinning. Het bombardement op
Dresden? Het uitblijven van enige actie vanuit geallieerde kant op de kennis
omtrent het bestaan van de concentratiekampen? Hierover geen schuldvraag. Is dit twee maten en twee gewichten?
Zijn de winnaars voldoende onpartijdig om een proces van dergelijke
omvang te voeren? In hoeverre lezen zij het verhaal door de bril van de
winnende partij? Zij zijn besmet met het virus van de overwinning. Neutraliteit en onbevangenheid lijken dan een
moeilijk na te streven doel. De
schuldvraag lijkt bij voorbaat reeds beantwoord. Het vermoeden van onschuld lijkt van geen
tel. Enkel over de strafuitvoering lijkt
nog geoordeeld te moeten worden. Lijkt
rechtvaardigheid hier nog in het spel?
De beklaagden worden veroordeeld omwille van hun lafhartige
houding. Ondanks hun kennis namen zij
geen afstand van Hitler en zijn misdadige regime. De aanklager spreekt hen hierop geregeld
aan. Hij zou het anders gedaan
hebben. Indien hij in hun schoenen
gestaan zou hebben, zou hij gerevolteerd hebben. Hij zou in opstand gekomen zijn. Hij zou kiezen voor de moedige en moeilijke
weg. Maar is dat werkelijk zo? Hoe zeker
kan hij zijn van dergelijke beweringen? Heel waarschijnlijk is het enkel
bedoeld om zichzelf op de schouder te kloppen.
Om zichzelf gerust te stellen.
Dat hij nooit zo laag zou vallen.
Maar is dat werkelijk zo?
De aanklager, samen met de winnaars, acht zich moediger dan de
verliezende partij. De winnaar acht zijn
moraal hoger dan de verderfelijke moraal van de verliezer. Is dit terecht? Hier kunnen vragen bij
gesteld worden. Want waar blijft het
protest tegen de rassensegregatie in de Verenigde Staten? Waar blijft het
protest tegen de Sovjet-Russische goelags? Geen protest. In beide gevallen blijft het oorverdovend
stil. Wat met de moraal van de winnaar?
Ook die heeft zijn kleine kantjes. Kleine
kantjes, waarover niet gesproken wordt.
Kleine kantjes, waar de zichzelf verklaarde moedigen niet rechtop staan
en luidop spreken.
Over al deze vragen wordt in deze voorstelling hevig gedebatteerd. Tussen aanklagers en beschuldigden. Tussen aanklagers onderling. Tussen de beschuldigden onderling. Allemaal hebben zij vragen. Allemaal zoeken zij antwoorden. Niet altijd vinden zij die. Heel vaak blijft enkel twijfel overeind. Twijfel en onzekerheid. In die moeilijke zoektocht moet geoordeeld
worden over verantwoordelijkheid. Over
schuld. Voorwaar geen gemakkelijke opgave.
Het gaat snel in de voorstelling.
Het schiet heen en weer.
Personages komen op en gaan af.
Zonder overgang. In
sneltreinvaart gaat het naar de climax.
De uitspraak. Het vonnis. Wij moeten alert blijven. De aandacht mag niet verslappen. Maar in ruil voor dit inspannend kijken en
luisteren krijgt het publiek spetterend theater. Dat lijkt mij een faire deal. De tijd vliegt snel. Drie uur was zo voorbij. Met dank aan de acteurs. Met dank aan de muzikanten. Met dank aan schrijver en regisseur. Want allen hebben zij mij een fijne avond
gegeven. Ondanks de zware thematiek heb
ik genoten van het spel.
Speellijst:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten