Beste Mark,
Wat je niet vertelde. Bij
de titel van uw boek moet ik denken aan iets uit mijn jeugd. In het vierde leerjaar moest ik met enkele
klasgenoten een expositie opzetten rond één bepaald onderwerp. Wij kozen voor de Tweede Wereldoorlog. Om het verhaal van die oorlog wat te
verlevendigen, hadden wij een schitterend idee.
Wij zouden gaan praten met mijn nonkel.
Mijn peetoom. Hij was lid geweest
van het Belgische verzet. Hem zouden wij
vragen te getuigen over zijn leven als weerstander. Via een vraaggesprek zou hij vertellen over
dat ene deel van zijn levensverhaal. Zover
is het nooit gekomen. Dat specifieke
interview heeft hij geweigerd. In ruil
praatten we over de oorlogsjaren en hoe hij die jaren heeft ervaren en beleefd. Maar dus niks over het verzet. Dat onderwerp werd uit de weg gegaan. Dat vertelde hij niet. Ik ervaarde wat u ervaarde.
Maar u deed wat ik naliet. U
bleef niet bij de pakken zitten. U ging
op onderzoek. U groef in brieven,
dagboeken en archieven. U
ontrafelt. U haalt dingen uit het
verborgene. Om zo tot het grote verhaal
te komen. Het verhaal van uw
familie. Dat verhaal omschrijven als
‘gewoontjes’ zou een grote fout zijn.
Dat verhaal mogen we best uitzonderlijk noemen. Jawel, ik durf het zelfs indrukwekkend te noemen. In dat imposante verhaal vallen de namen van
heel wat beroemdheden. Jan Karski. T.S. Eliot.
Walter Benjamin. Nikolaj
Krylenko. Ayn Rand. Dmitri Baltermants. David Ben-Goerion. Veldmaarschalk Paulus. David Grossman. Chroesjtsov.
Emma Goldman. Prinses
Elizabeth. Al die figuren kleurden het
verhaal van uw familie. Soms heel
vluchtig. Soms heel intens. Toch zijn het niet enkel die
beroemdheden. Namedropping kan leuk zijn
voor even maar het maakt een verhaal daarom niet noodzakelijk tot een sterk
verhaal. Om tot een sterk verhaal te
komen, hebben we nood aan gebeurtenissen.
Die gebeurtenissen levert uw familie.
Omdat uw familie er midden in stond.
U voert ons langs de Eerste Wereldoorlog. Langs de Oktoberrevolutie. U voert ons langs de Tweede
Wereldoorlog. Langs de Holocaust. U voert ons langs de Terreur onder de jaren
van Stalin. Langs de Koude Oorlog. Uw familieleden maakt die grote geschiedenis
persoonlijk. Die grote geschiedenis
heeft een impact op uw familie. Uw
familie ondergaat. Uw familie
reageert. Uw familie anticipeert. Die grote geschiedenis vernietigt. Versnippert.
Verspreidt. Heel vaak slaat die
geschiedenis. Slechts weinig zalft
diezelfde geschiedenis. De manier,
waarop uw familie het hoofd boven water houdt in die kolkende rivier, is
bewonderenswaardig.
U vertelt niet enkel het verhaal van de geschiedenis. De geschiedenis van een land. De geschiedenis van een familie. U vertelt ons ook het verhaal van de
migrant. Van de thuisloze. U laat ons voelen wat het betekent thuisloos
te zijn. Plaatsen waar wij wonen ervaren
wij als een deel van onszelf. Dat weten
wij. Dat beseffen wij. Maar vaak realiseren wij ons niet wat het
betekent als wij niet meer kunnen terugkeren naar die plaatsen. U omschrijft emigratie en/of ballingschap als
ontworteling. Zo wordt het ervaren. In die ontworteling toont u het belang van
briefwisseling. Brieven worden
geschreven. Veel en uitgebreid. Om zo op de hoogte te blijven van zij die er
niet meer zijn. Van zij die niet meer
rondom de briefschrijver staan. Van zij
die gemist worden.
Via het verhaal van uw familie realiseert u zich dat veel mensen niet
bereid zijn te strijden voor wat ook maar iets verder gaat dan de vervolmaking
van hun eigen zelf. Als maatschappijkritiek
kan dat tellen. Maar die vaststelling
moet u hartzeer doen. Omdat u het anders
hebt gezien. Als u naar uw grootvader
kijkt. Als u naar uw vader kijkt. Zij bleven niet afzijdig. Zij namen stelling in. Zij streden voor een betere wereld. In Rusland.
Als Bundist. In Engeland. Als lid van Labour. Dat politieke engagement versterkte hun
persoonlijkheid. Heel misschien zou het
hun wortels versterken. Heel
waarschijnlijk zou het de ontworteling enigszins kunnen temperen.
Uw grootmoeder zei ooit dat er niets is wat meer genoegen schenkt dan
een boek. Dat las ik in uw boek. Ik kan slechts één ding besluiten. Uw moeder is een wijze vrouw. Ik heb vele boeken gelezen. Die hebben mij veel genoegen geschonken. Uw boek is hierop geen uitzondering. Integendeel zelfs. Uw boek schonk mij uitermate veel
genoegen. In die mate dat ik meen een
wijzer man geworden te zijn. Zonder de pretentie te hebben dit ook werkelijk te zijn. Het is slechts een aanvoelen. Een wijzer
man stelt zichzelf vragen. Zonder daarop
noodzakelijk een antwoord te weten. Toch
niet onmiddellijk. Uw boek heeft mij tot
die oefening gedwongen. Ik heb mij
vragen gesteld. Of neen, ik stel mij nog
steeds vragen. Over oorlog. Over revolutie. Over antisemitisme. Over communisme. Over familie.
Over migratie. Over
vrijheid. Over opgroeien. Over herinneren. Alle antwoorden heb ik nog niet. Sommige antwoorden liggen min of meer
vast. Andere antwoorden evolueren. Uw boek gaat door. Een laatste bladzijde kent uw boek niet. Dat maakt het intens.
Beste Mark. Ik wil u
danken. Omdat u voor mij de deuren
opende. De deuren van uw huis. De deuren van uw familie. Uw familie was niet enkel uw grootvader. Niet enkel uw grootmoeder. Uw familie was niet enkel uw vader. Niet enkel uw moeder. Uw familie werd opengetrokken naar de
wereld. In die grote wereld hebt u mij
meegenomen. Met u heb ik gereisd. Voor die literaire reis wil ik u uitermate
danken. Aan het begin van de reis had ik
een klein koffertje. Aan het eind van de
reis stel ik vast dat ik een nieuwe koffer heb.
Een grotere koffer. Een veel
grotere koffer. Dus, dankuwel. Dankuwel.
Met vriendelijke groeten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten